Docu schudt Nederland wakker: stop met victim blaming

De uitdaging

Victim blaming. Drie op de vier slachtoffers krijgen tenminste één beschuldigende opmerking als zij iemand in vertrouwen nemen na seksueel geweld. Die opmerkingen zorgen ervoor dat slachtoffers nog meer gevoelens van schuld en schaamte ervaren. En geen of pas veel later hulp zoeken. Terwijl snel hulp zoeken na seksueel geweld belangrijk is om de kans op psychische klachten, zoals PTSS, te verkleinen. De Rijksoverheid vroeg HvdM en reclamebureau DOT (TBWA/Open Now/D&B) om victim blaming na seksueel geweld te verminderen. En hiermee de drempel naar professionele hulp te verlagen.

Research

Om een goede strategie op te zetten, deden we onderzoek en spraken we met experts. Wat bleek? Victim blaming gebeurt vaak zonder dat we het door hebben. Als kind leer je dat de wereld rechtvaardig is (just world theory). Daarom voelt het beangstigend dat je slachtoffer kan zijn, zonder dat je er iets aan kan doen. En stel je vragen waarmee je de schuld onbedoeld bij de persoon zelf neerlegt. Hierdoor heb je jouw eigen onveilige en machteloze gevoel weer onder controle.

PR-aanpak

Om victim blaming te verminderen en de drempel naar hulp te verlagen, moesten we mensen laten beseffen hoe schadelijk hun gedrag is voor een slachtoffer. En hen helpen om vanaf nu wél goed te reageren. Zo pakten we dat aan:

• Een pakkende claim die laat zien hoe schadelijk victim blaming is en hoe belangrijk het is dat we ons gedrag veranderen: “victim blaming is alsof je nog een keer verkracht wordt”.
• Inzet van echte mensen die zelf victim blaming hebben meegemaakt om op een indringende manier voelbaar te maken dat slachtoffers victim blaming ervaren als een ‘second rape’. En daardoor een extra drempel ervaren om hulp te zoeken.
• Inzet van expert die uitlegt waarom we dit gedrag vertonen en Nederland wakker schudt om te stoppen met victim blaming.
• De nadruk leggen op zelfeffectiviteit (self-efficacy): door duidelijk te maken dat iedereen kan helpen om dit maatschappelijke probleem op te lossen. We kunnen namelijk óók goed reageren als iemand vertelt dat er is ingebroken.
• Inzet van documentairemaakster Sunny Bergman die maatschappelijk ongemak als geen ander bloot kan leggen.

Indringende docu   

We vroegen Sunny Bergman een docu te maken. We begeleidden de productie van begin tot eind. In de documentaire vertellen vijf vrouwen en één man die seksueel geweld meemaakten welke beschuldigende reacties zij kregen. En wat dit met hen deed. Sunny laat met een groepsgesprek zien hoe diepgeworteld victim blaming is in onze maatschappij. En legt samen met Iva Bicanic (klinisch psycholoog en landelijk coördinator Centrum Seksueel Geweld) uit dat we vaak onbedoeld verkeerd reageren, hoe schadelijk dit is en hoe belangrijk het is dat we hiermee stoppen. In de docu komen mensen zelf tot inzicht dat zij aan victim blaming kunnen doen. En dat ze anders moeten reageren als iemand hen in vertrouwen neemt. Wat een goede reactie is? Dat vertellen de slachtoffers die aan de docu meewerkten.

Earned first

We brachten de documentaire onder de aandacht via de pers, sociale media en partners. We boden interviews met de slachtoffers en expert uit de docu aan bij landelijke en regionale media, lifestyle- en LHBTQ+-media. We hielpen de slachtoffers hun verhaal te delen in de media. En als zij dat wilden ook op social. Met succes: de LinkedIn-post van één van de slachtoffers ging viral met ruim 886.000 weergaven. Omdat het delen van de nare ervaring traumatische gevoelens kan terughalen, begeleidden we de slachtoffers. Ook werkten we samen met partners zoals het Centrum Seksueel Geweld, Slachtofferhulp Nederland, Politie, universiteiten en LHBTQ+-communities. Voor hen maakten we toolkits op maat met o.a. social posts, ervaringsverhalen en de docu.

Resultaten beter dan verwacht

De resultaten waren ver boven verwachting met veel meer publicaties dan verwacht en goede scores voor de ontwikkeling op kennis en houding. Na de campagne geeft de doelgroep aan beter te weten wat victim blaming is (stijging van 69% naar 78%). En geven mannen en vrouwen aan meer positieve associaties te hebben bij het vragen van professionele hulp (stijging van 34% naar 46% in de periode maart 2020 t/m januari 2022, en dat is vooral gelukt tijdens deze victim blaming flight). Ook werd de online video ruim een half miljoen keer uitgekeken.

Blijvende aandacht

Doordat de documentaire niet-tijdsgebonden is, konden we deze na de campagneperiode opnieuw onder de aandacht brengen bij actuele zaken. Bijvoorbeeld toen The Voice of Holland in het nieuws kwam door seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook scholen vroegen of ze de docu mochten gebruiken. Hierdoor wordt de kernboodschap keer op keer herhaald. En beseffen steeds meer mensen wat de impact is van victim blaming en hoe ze beter kunnen reageren.

Bekijk de documentaire op watkanmijhelpen.nl.